www.sporen-met-rob.nl

(Deutsche Reichsbahn, 1979 t/m 1982)

Deutsche Democratische Republiek (DDR).

Voorwoord

Toen in september 1977 de laatste stoomlocomotief had gereden in de Bondrepubliek Duitsland bij het Bahnbetriebswerk Rheine betekende dat het einde van mijn ritten over de grens. Er was nog wel stoom te vinden maar daarvoor moest je dan naar de DDR. Achter het "IJzeren Gordijn" reed er nog genoeg. Dat was echter niet zomaar iets om even heen te gaan, ik had namelijk begin 70er jaren al eens aan de grens gestaan van de BRD en de DDR. Dat had nogal wat indruk gemaakt.

Daar begin ik mijn verhaal dan ook, zonder mijn persoonlijke indrukken van toen kan ik mijn verhaal over de treinen in de DDR niet maken.

Zoals geschreven was ik al eens langs de grens met de DDR geweest. Op 10 juli 1973, na een bezoek aan het Bw.Hof werd met vriend Heinz doorgereden naar het plaatsje Hirschberg wat direct aan de grens met de DDR lag, een plaats die werd doorsneden door de rivier de Saale. Ik maakte er enkele opnamen bij de grens waarbij wij door de grenswachten van de DDR uitvoerig bekeken werden. Bij de foto's hoorde zeker het bord wat aan het begin van de kleine brug stond, een brug die afgebroken was vanaf de grens daar waar de DDR begon.

Foto's (Rob van der Rest) Boven: Een deel van de woningen en gebouwen van de Hirschberger Lederfabriek. Vanaf dit punt liepen we naar de brug die eens de beide delen van Hirschberg met elkaar verbond. Op de onderste foto zijn we aangekomen bij de door de DDR onderbroken brug. Vriend Heinz neemt alles nog eens goed in ogenschouw.

Foto (Rob van der Rest) Onze komst aan de grens bleef natuurlijk niet onopgemerkt. Vanuit één van de wachttorens rond deze fabriek worden we door de grenswachten met een verrekijker bekeken om te zien wat we aan het doen zijn. Hieronder dan het bord wat bij de onderbroken brug stond.

De Duitse tekst zal ik zo goed als mogelijk in het Nederlands vertalen.

Hirschberger Lederfabriek, de grootste van Duitsland, opgericht in 1741.

Tot 1932 in familiebezit, daarna AG (Naamloos Vennootschap). In 1945 onteigend en daarna VEB (VolksEigenerBetrieb, wat een aanduiding was voor een bedrijf wat feitelijk in staatshanden was).

Het bedrijf had tot 1500 werknemers waarvan een derde uit de omgeving aan deze kant van de Saale. Door de bouw van de muur verloren zij hun arbeidsplaats en moesten in andere vreemde beroepen in de omgeving van Hof ondergebracht worden.

Bijna ieder daar wonende had aan de overzijde familie. De muur verbrak alle banden in onmenselijke vorm.

Ook deze brug zal eenmaal de al honderden jaren bij elkaar horende omgeving weer verbinden. De Saale is geen Oost- nog een Westgrens- voor ons vloeit ze nog steeds midden door Duitsland!

In die tijd dachten nog maar weinig spoorwegliefhebbers, zoals ik, erover om als de stoom in de Bondsrepubliek verdwenen was naar de DDR af te reizen, dat kwam pas later. In juni 1978 tijdens een bezoek aan Bayreuth bezocht ik nog een keer de grens met de DDR samen met vriend Heinz, het leverde onderstaande beelden op.

Foto (Heinz Kühn) Ik sta hier direct aan de grens thv. van Ebersdorf wat in de achtergrond ligt, dus in de DDR. 

Foto's (Heinz Kühn) Links de bekende DDR grenspaal en rechts één van de vele torens voor de grensbewaking bij Ebersdorf.

Foto (Heinz Kühn) Dit bord laat niets aan de verbeelding over. De opname werd gemaakt thv. het dorp Heübisch (DDR)

Foto (Heinz Kühn) Bij Heübisch werd ook deze foto gemaakt, een motor van de NVA heeft iets gebracht bij het keetje. De letters NVA staan voor Nationale Volksarmee, het leger van de DDR.

In 1979 nam ik het besluit om toch een keer de DDR te gaan bezoeken, een reisgenoot vond ik al snel want een zwager van mijn vrouw wilde ook die kant heen, maar dan om te kijken of hij zijn postzegelverzameling wat aan kon vullen met bijzondere zegels uit de Oostblokstaten.

Via het reisagentschap 'Kontakt' in Amsterdam kon je aan de benodigde papieren komen om een hotel te boeken en een visum aan te vragen. Aan de hand van een hotelboeking kon je voor 15 DM een visum in Den Haag bij de ambassade van de DDR afhalen. Eén van de verplichtingen om in de DDR te mogen verblijven was dat je een bepaald bedrag in DM (Westmark wel te verstaan) tijdens je bezoek op moest maken. Met het hebben van een hotelboeking bij het Interhotel van Jena hadden we daar al gelijk aan voldaan. Voor een hotel minimaal 20 DM per persoon per nacht, voor familie/bekenden bezoek 13 DM per nacht. Het Interhotel kostte toen al het aardige bedrag van 90 DM voor een 2-persoons kamer. We kozen voor Jena omdat van daaruit gemakkelijk Gera en Saalfeld te bereiken waren en je veel stoomtreinen kon verwachten.

Van de reisorganisatie kregen we ook nog wat praktische tips mee over het reizen en verblijf in de DDR. Je vind ze hieronder.

Op 12 augustus 1979 was het dan zover, we reisden met de trein vanuit Rotterdam via een enkele overstap naar Bebra. Daar vond de overstap plaats naar de trein die ons naar station Jena-West zou brengen. Op het moment van binnenrijden van het station van Bebra fotografeerde ik nog de daar als museumstuk (Denkmallok) aanwezige 01 1102 die toen in een slechte toestand verkeerde. Door de rechts op de foto vertrekkende 141 254-3 kon ik geen betere foto maken.

Vanuit Bebra was grensstation Gerstungen de eerste stopplaats. Daar kregen we te maken met de grenscontrole zoals dat bij een bezoek achter het "IJzeren Gordijn" gebruikelijk was. De hele boel ging letterlijk en figuurlijk ondersteboven. Iedereen moest zijn koffer en handbagage openen om vooral te laten zien dat er geen verboden dingen de grens onopgemerkt passeerden. Vooral bejaarde reizigers viel die 'eer' te beurt omdat die regelmatig familie in de BRD konden bezoeken. De grenswachten traden trouwens keihard op als men zich niet aan de regels had gehouden, niet zelden werden er reizigers uit de trein geplukt.

Als laatste, nadat alle papieren gecontroleerd waren ging men met honden door, langs en onder de trein om te kijken of er toch iets of iemand het land binnenkwam. Dat gebeurde ook als je de DDR per spoor verliet, maar dat was een wat logischer gedachte, om te voorkomen dat iemand ongezien het land verliet. Ja, het "IJzeren Gordijn" deed zijn naam eer aan.

Na het oponthoud in Gerstungen ging het verder via Eisenach, Erfurt en Weimar naar Jena, waar het station Jena-West ons eindpunt was. Van daaruit namen we een taxi naar het hotel, de rit kostte enkele Ost-Marken. Daar aangekomen leverden we onze paspoorten in, deze moesten o.a. voorzien worden met een uitreisvisum, namen de kamersleutel in ontvangst waarna we onze bagage konden opbergen en ons opfrissen van de lange reis. De hotelkamer was groot, voorzien van een ruim 2-persoons bed, opbergkast, kleine koelkast, 2 stoelen en een tafel en een toilet en douche. Dat alles in mooi Russisch rood, dat alles was niet verkeerd.

Het Interhotel in Jena aan de Holzmarkt. (fotograaf onbekend)

Na wat gegeten te hebben verkenden we even kort de stad, voor mij was het belangrijk om te weten waar het station Jena-Saalbahnhof zich bevond, hier vond je de meeste door stoom getrokken treinen. We hadden snel gevonden hoe we daar moesten komen, vlak voor het hotel stopte de tram die richting uit.

Onderweg terug naar ons hotel viel het ons op hoe vervallen het er in deze studentenstad uitzag. Oude trams, slecht onderhouden gebouwen, kapotte straten en nauwelijks een eetgelegenheid of cafeetje. Op zeer veel gebouwen stonden teksten die de nauwe band met Rusland verkondigden en vooral ook tegen het Westen gericht waren. We kwamen ook behoorlijk wat Russische militairen tegen waarvan opviel dat ze vaak een slokje te veel ophadden. Onveilig voelde je je echter niet op straat en dat gevoel zou blijven. Eenmaal terug in het hotel zochten we gauw ons bed op, het was een lange dag geweest.

De volgende dag was het prachtig weer en de beschrijving dáárvan komt in de volgende update. De eerste dia van die dag vind je hieronder.

Foto (Rob van der Rest) DR loc 44 0601-3 is met de Dg.49541 onderweg van Saalfeld naar Camburg en is niet ver meer verwijdert van Jena Saalbahnhof, gelijktijdig is een loc serie 119 onderweg met een personentrein richting Saalfeld. Opname op 13-08-1979.

Dit voorwoord werd geschreven op 08-12-2017, ruim 38 jaar na ons bezoek.

Rotterdam, auteur Rob van der Rest. Op alle foto's rust het copyright van de fotograaf.